چکیده درس اول مطالغات اجتماعی

چکیده درس اول مطالعات اجتماعی نهم

برای نمایش به ادامه مطلب مراجعه نمایید.

چکیده درس:
1-زمین بخش کوچکی از منظومه شمسی است.

2-منظومه شمسی از یک ستاره به نام خورشید و اجرام آسمانی تشکیل شده است.

3-منظومه خورشیدی دارای هشت سیاره است.

{درونی:چهار سیاره نزدیک به خورشید که سطوح سنگی و جامد دارند.

{بیرونی:چهار سیاره دورتر که از گاز های مختلف تشکیل شده است.

4-در بین سیاره های نزدیک به خورشید،زمین بزرگترین سیاره است.

5-زمین سومین سیاره منظومه خورشیدی است.

6-فاصله زمین تا خورشید 150 میلیون کیلو متر است.

7-تنها قمر زمین ماه نام دارد.

8-تعداد قمر های سیاره گازی زیاد است.

9-سیاره مشتری 16 قمر دارد.

10-خورشید سر چشمه اصلی نور و گرمای زمین است.

11-قطر خورشید 109 برابر قطر زمین است و جرم آن 33 هزار برایر زمین است.

12-به تعداد زیادی از سیاره و ستاره در آسمان ،کهکشان می گویند.

13-ستاره خورشید یکی از ستاره های کهکشان راه شیری است.

14-شکل کهکشان راه شیری،مارپیچی است.

15-سطح زمین را خشکی ها و آب ها پوشانده است.

16-موقعیت قرار گرفتن یک پدیده روی کره زمین موقعیت مکانی آن پدیده است.

17-استوا دایره بزرگ فرضی است که زمین را به دو قسمت مساوی شمالی و جنوبی تقسیم می کند.

18-مدار ها دایره های فرضی هستند که به موازات استوا کشیده می شوند.

19-مدار ها از 0 تا 90 درجه شمالی و جنوبی درجه بندی می شوند.

20-به دایره های فرضی که از قطب شمال تا قطب جنوب کشیده شده اند،نصف النهار می گویند.

21-نصف النهار مبدا خط فرضی است که کره زمین را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم می کند.

22-نصف النهار ها از 0 تا 180 درجه غربی و 180 درجه شرقی درجه بندی می شوند.

23-هر نقطه از کره زمین بر روی یک مدار و یک نصف النهار قرار دارد که به آن مختصات جغرافیایی میگویند.

24-به فاصله هر نقطه تا نصف النهار مبدا طول  جغرافیایی می گویند.

25-به فاصله هر نقطه با خط استوا عرض جغرافیایی می گویند.


امیدوارم به کمکتون اومده باشه

روش ها و توصیه های تست زنی

در پایه نهم ما آزمون های مهمی مانند آزمون های هدایت تحصیلی، آزمون نمونه و تیزهوشان رو در پیش داریم. پس بهتر است با روش های درست تست زدن آشنا شویم تا احتمال موفقیت خود را افزایش دهیم. تعدادی از روش های موثر تست زنی در ادامه آمده است.

شک بین دو گزینه

اگر در تستی بین دو گزینه شک کردید، حتما از خیر آن تست نگذرید. حتی اگر با روش مهندسی معکوس مبتنی بر توزیع نرمال هم نتوانستید از روی پاسخ های طرفین گزینه درست را حدس بزنید، بازهم از خیر تست های دو گزینه تردیدی به راحتی نگذرید. دلیل آن هم بسیار راحت است: احتمال درست بودن یکی از گزینه ها بر اساس احتمالات ۵۰ درصد است.

فرض کنید در کل سوالات یک آزمون، ۲۰ سوال دارای چنین حالتی باشد. دو داوطلب را در نظر بگیرید. داوطلب اول به هیچ کدام از این ۲۰ تست پاسخ نمی دهد، در نتیجه نمره او برای این ۲۰ سوال صفر درصد خواهد بود. فرد دوم، اما به همه این سوالات با شک و تردید جواب‏ می‏دهد. بر طبق قانون احتمالات از این ۲۰ تست، ده تا درست و ده تا غلط خواهند بود. پس نمره داوطلب با فرض سه امتیاز منفی مساوی یک امتیاز مثبت برابر است با ۳۳ درصد. یعنی نمره فرد برای این ۲۰ تست، ۳۳ درصد خواهد بود و این در مقایسه با نمره فرد اول ، یعنی صفر درصد، نمره بالا و سرنوشت سازی است.

هماهنگی جواب سوال با خود سوال از لحاظ دستوری

پاسخ هایی که از نظر قواعد دستوری ، با سوال هماهنگی ندارند، غالبا (به احتمال ۹۰درصد) غلط هستند. مثلا صورت مساله به صورت جای خالی است و از شما خواسته‏ می‏شود، جاهای خالی را با جواب درست تکمیل کنید و یکی از گزینه ها اصلا مناسب آن جای خالی نیست. چرا که از لحاظ قواعد نوشتاری جایش آنجا نیست.

سعی کنید که از گزینه های طولانی فرار نکنید. گزینه ای که بررسی آن به ظاهر مشکل تر است خیلی اوقات در تست های جستجو کردنی همان گزینه جواب است.

وجود دو گزینه متناقض در یک تست

اگر در تستی دو گزینه کاملا متناقض وجود داشته باشند، به احتمال ۸۰ درصد جواب یکی از این دو گزینه است. و نیازی نیست که روی دو گزینه دیگر وقت بگذارید.

وجود دو گزینه مشابه در یک تست

اگر دو گزینه یک تست کاملا از نظر معنا مشابه هم باشند، و یا هر دو یک معنا را برسانند، به احتمال ۱۰۰ درصد هیچ کدام جواب تست نخواهند بود.چرا که یک تست، یک جواب بیشتر ندارد.

حساس بودن به خطای چشمی هنگام مطالعه گزینه ها

۲ و ۳ در فارسی خیلی به هم شبیه هستند. بسیاری از طراحان سعی‏ می‏کنند با تزریق پاسخ های شبیه از لحاظ شکل ظاهر کاری کنند تا داوطلب عجول گول بخورد و جواب صحیح را نبیند. به جملات و فعل های منفی و مثبت و علائم و شکل اعداد خوب دقت کنید. به احتمال ۷۰ درصد گزینه درست معمولا در لابلای جوابهای از لحاظ شکلی شبیه هم ‏می‏باشند.

تست های جستجو کردنی

در این تست ها لازمه یافتن جواب این است که هر ۴ گزینه را جستجو کرده و جواب صحیح را پیدا کنیم. در چنین تست هایی سعی کنید که برای جستجو همیشه از گزینه ج و د شروع کنید چرا که معمولا یکی از این دو گزینه صحیح‏ می‏باشد. همچنین مواظب باشید که انتخاب گزینه الف به عنوان جواب درست باید با وسواس و احتیاط زیاد و بعد از اینکه مطمئن شدید گزینه های ب و ج و د درست نیستند صورت گیرد. همچنین سعی کنید که از گزینه های طولانی فرار نکنید. گزینه ای که بررسی آن به ظاهر مشکل تر است خیلی اوقات در تست های جستجو کردنی همان گزینه جواب است.

عدم نیاز به دانستن همه مطالب یک تست

برای پاسخ دادن به بعضی از تست ها، نیاز به دانستن همه مطالب مورد نظر طراح نیست. و فقط با دانستن بخشی از تست‏ می‏توانید گزینه های نادرست را از درست جدا و خود را به جواب صحیح برسانید.

عدم نیاز به حل طولانی

معمولا سوالات آزمون ها در دروس علوم تجربی و ریاضی که به صورت مساله‏ می‏باشند، راه حل های طولانی ندارند و عمدتا یک یا دو نکته خاص مورد نظر طراح ‏می‏باشند. بنابراین هنگام حل این تست ها اگر دیدید که به محاسبات طولانی و استفاده از فرمولهای زیاد نیاز است، بلافاصله بفهمید که از نکته مورد نظر طراح دور افتاده اید و یا در جایی اشتباه کرده اید. در بسیاری موارد نیز شکل کشیدن و یا عدد گذاری در سوالات ریاضی در رسیدن به جواب صحیح کمک زیادی می کند.

عدم احاله جواب به بعد

وقتی روی یک تست انرژی گذاشتید و برای یافتن جواب فکر کردید و نهایتا به دو گزینه تردیدی رسیدید، با خود نگویید که بعدا اگر به سراغ آن بیایید شاید راه بهتری به ذهنتان برسد. بلافاصله جواب را همان موقع انتخاب کرده و به احساس اولیه خود در مورد جواب عمل کنید. رد شدن از تست و بازگشت دوباره مستلزم صرف وقت اضافی و بررسی دوباره تست است، بدون اینکه اطلاعات اضافه تری به شما بدهد و یا شک شما را برطرف سازد.

قیدهای تاکید و نفی بیانگر جواب غلط اند

گزینه هایی که دارای لغاتی مانند همیشه، هرگز، حتما و از این قبیل هستند، اصولا صحیح نمی باشند. در حالی که گزینه هایی دارای کلماتی مانند ممکن است، احتمالا و مانند اینها ، معمولا صحیح‏ می‏باشند.

تست جواب های محاسباتی

بعضی اوقات از شما خواسته‏ می‏شود درستی یک جواب را در چهار فرمول داده شده چک کنید. به جای حل کامل محاسبه جواب کافی است ، جواب داده شده را در فرمول قرار داده و ببینید آیا تساوی داده شده برقرار‏ می‏شود یا خیر.

توصیه‌هایی در هنگام تست زنی

در اینجا  نکاتی مهم در مورد تست زنی را بیان می کنیم.

تغییر فضای فکری هنگام قفل کردن روی چند تست پیاپی

اگر هنگام حل چند تست پیاپی چیزی به ذهنتان نرسید. سریعا متوقف شوید و با تنفس عمیق و تمرینات تن آرامی و در صورت امکان خوردن کیک و بیسکویت و کشمش و تنقلات دقیقه ای استراحت سعی کنید. به مغز خود اکسیژن و به بدن خود قند کافی برسانید.

اولویت بندی دروس ضریب بالا

بعد از اینکه تمام سوالات ساده همه درس ها را جواب دادید و مطمئن شدید که دیگر سوال ساده ای برای جواب دادن وجود ندارد و قبل از اینکه به سراغ روش مهندسی معکوس بروید. مدت مشخصی را بسته به زمان باقیمانده (مثلا نیم ساعت) را برای درسهای با ضریب بالاتر (درس های ضریب ۴ کنار بگذارید ) و سعی کنید سوالات بیشتری از آن درس ها را تا حد امکان جواب دهید.

سخن آخر

این روش‌ها و توصیه‌های ذکر شده همیشه درست نمی‌باشند. شما به توجه به همه شرایط از این روش ها استفاده نمایید.

نکات فصل هشتم علوم نهم

علوم نهم فصل 8 : فشار و آثار آن

هوایی که تنفس می کنیم، آبی که از دوش حمام بیرون می آید و از آن برای استحمام استفاده می کنیم، کفشی که می پوشیم، تشکی که روی آن استراحت می کنیم همگی به نوعی با مفهوم فشار ارتباط دارند.

در این علوم نهم فصل 8 پس از آشنا شدن با تعریف فشار، قادر خواهید بود تا شناخت بهتری از پدیده هایی از این قبیل به دست آورید.

 محاسبه فشار:

فشار از تقسیم نیرو  بر سطحی که به آن نیرو وارد می شود تعریف می شود. یعنی:

یکای فشار پاسکال (pa) برابر با نیوتن بر متر مربع است

به طوری که هر پاسکال، معادل 1 نیوتون بر یک متر مربع است.

رابطه ی فوق نشان می دهد هرگاه نیروی معینی را به دو سطح متفاوت وارد کنیم، فشار نیز متفاوت خواهد بود.

پس باید متوجه شده باشیم چرا یک میخ آهنی براحتی با چکش به درون دیوار فرو می رود اما یک جسم پهن فرو نمی رود.

 

مطابق تصویر بالا: فشار با سطح رابطه عکس دارد چنانچه سطح زیاد شود فشار کم می شود.

مثال :

مکعبی با سطح قاعده 1000 سانتی متر مربع و به وزن 100 نیوتن روی زمین قرار دارد فشاری که به سطح زیرین آن وارد می شود کدام است ؟

اگر مکعب را روی سطح کمتر (100 سانتی متر مربع ) قرار دهیم فشار زیرین آن چقدر خواهد بود ؟

علوم نهم فصل 8 و  فشار در مایع ها :

وقتی یکی از انگشتان خود را جلوی آبی که از شیلنگ بیرون می آید بگیرید، فشار آب را احساس می کنید.

همچنین وقتی به قسمت عمیق استخری بروید فشار آب را روی بدن و به خصوص پرده گوش خود احساس می کنید.

برای آشنایی با برخی از عوامل مؤثر در فشار مایع ها، ابتدا آزمایش زیر را انجام دهید.

مطابق انیمیشن زیر یک استوانه را در سه جا سوراخ کنید و روی سوراخ ها را با درپوش ببندید و پر از آب کنید .

سپس در پوش ها را هم زمان بردارید و به خروج آب و فشار آب خروجی توجه کنید .

متوجه می شویم که فشار در مایعات به ارتفاع ستون مایع بستگی دارد.

می دانیم فشار در مایعات از رابطه زیر بدست می آید.

در این رابطه p چگالی مایع  و g شتاب جاذبه زمین است

و اگر مایع معین باشدچگالی ثابت و شتاب جاذبه هم در تمام نقاط زمین تقریبا ثابت است

پس فشار در یک مایع فقط به ارتفاع بستگی دارد

سطح آزاد مایع:

مطابق شکل زیر از ظروف مرتبطه استفاده کنید .

همان طور که مشاهده می کنید ،فشار مایع در یک عمق  مشخص از سطح مایع، بدون توجه به اندازه و شکل ظروف ، یکسان است.

برای بررسی بیشتر این موضوع، ظرف های مرتبط ببینید.

اگر مایعی درون یکی از آنها بریزید، مایع در ظرف های مختلف جریان می یابد

تا اینکه سطح آزاد مایع در تمامی ظروف یکسان شود.

همچنین فشاری که به یک جسم غوطه ور و ارد می شود متناسب با ارتفاع مایع در تمام نقاط ثابت است

اصل پاسکال:

یکی از مهم ترین ویژگی ها درباره  فشار مایع ها این است که

اگر بر بخشی از مایع که درون ظرفی محصور است فشار وارد کنیم

این فشار، بدون ضعیف شدن به بخش های دیگر مایع و دیواره های ظرف منتقل می شود.

این ویژگی مایع ها، اصل پاسکال نامیده می شود.

علوم نهم فصل 8 و یک مثال:

درون یک بطری پر از آب چوب پنبه ای با نیروی 10 نیوتن به آب وار می کند

اگر سطح قاعده بطری 500 سانتی کتر باشد نیویی که به سطح قاعده بطری وارد می شود چند نیوتن است ؟

شکل زیر اجزای ترمز هیدرولیکی خودرو را نشان می دهد که بر مبنای اصل پاسکال کار می کند.

وقتی راننده پدال ترمز را فشار می دهد،

این فشار توسط روغن ترمز به پیستون ها، کفشک ها و بالشتک ها ترمز عقب و بالشتک ها به صفحه ای که به چرخ جلو متصل است ، منتقل می شود.

کفشک ها به کاسه نیرو وارد کرده و سرانجام سرعت خودرو کاهش می یابد.

همچنین در تصویر زیر چگونگی عملکرد منگنه آبی را مشاهده می کنید

در اینجا به کمک قوانین فشار با نیروی کم بر مقاومت زیاد غلبه می شود.

فشار در گازها :

برای شما نیز ممکن است بارها اتفاق افتاده باشد

که هرگاه بیش از حد مجاز، هوا را به درون بادکنکی دمیده باشید بادکنک ترکیده باشد.

این تجربه ساده نشان می دهد که گازها نیز مانند مایع ها فشار وارد ٔمی کنند.

همانطور که در تصویر مشخص است میزان فشاری که گاز درون یک ظرف مثل بادکنک به دیواره وارد می کند

به تعداد ذرات گاز و نیروی هر یک از ذرات گاز  دارد ،بستگی دارد.

تا زمانی که نیروی درونی بر فشار هوای بیرونی غلبه نکند بادکنک سالم می ماند.

مثلا اگر بادکنک را گرم کنیم جنبش ذرات هوای درون زیاد تر شده و فشار آن زیاد تر می شود و بادکنک می ترکد.

اطراف کره زمین و تا ارتفاع معینی، هوا وجود دارد. شکل زیر  ستون فرضی از مولکول های هوا را نشان می دهد.

هرچه از سطح زمین بالاتر رویم فشار هوا کمتر می شود.

با کاهش فشار نقطه جوش آب کم تر می شود با توجه به تصویر نقطه جوش در ارتفاع های مختلف ، متفاوت است

به همین دلیل فشار هوا در مناطق کوهستانی کمتر از فشار هوا در مناطق ساحلی است.

فشار هوا در زندگی روزمره ما اثرهای فراوانی دارد.

برای مثال وقتی می خواهید آبمیوه درون یک لیوان را به کمک نی بنوشید از آثار فشار هوا استفاده می کنید.

 

آزمایش کنید:

درون یک بطری فلزی نازک آب بریزید و آب را گرم کنید تا به نقطه جوش برسد و بخار از دهانه آن بسرعت بیرون برود .

حال درب بطری را محکم ببندبد و از روی شعله دور کنید و بر روی آن آب سرد بریزید

و مشاهده آنچه اتفاق می افتد را مانند شکل زیر تفسیر کنید.

نکات فصل هفتم علوم نهم

علوم نهم فصل 7 : آثاری از گذشته زمین

علوم نهم فصل 7 : در فصل قبل با نظریه زمین ساخت ورقه ای آشنا شدیم  در این فصل به تاریخچه زمین و آثاری که از زمین برجای مانده است می پردازیم.

از میلیون ها سال قبل، بخش های وسیعی از سطح زمین را آب پوشانده است و جانداران آبزی فراوانی در آن زندگی می کنند.

فرسایش سطح خشکی ها و انتقال ذرات فرسایش یافته به داخل دریاها و ته نشین شدن آنها به صورت لایه لایه، باعث تشکیل رسوبات می شود.

رسوبات انباشته شده طی میلیون ها سال به انواع سنگ های رسوبی تبدیل می شوند. این  رسوبات و سنگ ها عبارتند از:

• متراکم شدن رسوبات رستی و خشک شدن(سنگ رستی)
• سیمانی شدن (کنگلومرا و ماسه سنگ)
• تغییرات شیمیایی (سنگ آهک )
• تبخیر مواد محلول (سنگ نمک و گچ)

هم زمان با رسوب گذاری این لایه ها، اجساد موجوداتی که در آن محیط زندگی می کنند، در داخل رسوبات مذکور دفن می شوند.

با گذشت زمان رسوبات و موجودات مدفون در داخل آنها به سنگ های رسوبی فسیل دار تبدیل می شوند.

جانداران در طول  تاریخ  دچار تغییرات شده اند و بعضی از آنها مانند دایناسورها از بین رفته اند و نسل آنها منقرض شده است.

اهمیت و کاربرد سنگ های رسوبی:

1. داشتن فسیل

2. لایه لایه بودن

می دانیم بخش وسیعی از سطح زمین را سنگ های رسوبی پوشانده است.

فسیل ها، آثار و بقایای اجساد جانداران قدیمی هستند که در بین مواد، رسوبات وجود دارند .

به کمک آن ها  مطالعهٔ تاریخچهٔ زمین ممکن شده است..

شرایط لازم برای تشکیل فسیل:

مطالعهٔ فسیل ها نشان می دهد جاندارانی که قسمت های سخت هستند، بیشتر به فسیل تبدیل شده اند. مانند :

• استخوان و دندان
• اسکلت خارجی بی مهر ها مانند : آهک کیتین ، سیلیس
• بخش های سخت گیاهان مانند چوب

همچنین دورماندن جسد جاندار از فاسد شدن فوری نیز در تشکیل فسیل اهمیت زیادی دارد.

یعنی برای فسیل شدن جانداران، باید آنها در محلی قرار گیرند که تحت تأثیر عواملی مانند اکسیژن هوا، آب، گرما، باکتری ها و موجودات زندهٔ دیگر قرار نگیرند.

مسلماً شرایط فسیل شدن برای همهٔ جاندارانی که در گذشته می زیسته اند، مهیا نبوده است.

به همین دلیل اجساد تعداد کمی از آنها به فسیل تبدیل شده است و بقیه، قبل از فسیل شدن توسط عوامل تجزیه کننده، از بین رفته اند.

عواملی که از ایجاد فسیل جلو گیری می کنند.

• عوامل غیر زنده مانند :اکسیژن هوا ، نور ، گرما، تغییرات دما ، انجماد آب
• عوامل زنده مانند باکتری ها و قارچ ها:تجزیه کننده ها و جانوران و گیاهان

شرایط فشیل شدن در محیط های دریایی مناسب تر از محیط های خشکی بوده است،

به همین دلیل بیشتر فسیل ها در اقیانوس ها و دریاها تشکیل شده اند؛

مراحل تشکیل فسیل:

فسیل ها به شیوه های متفاوت تشکیل می شوند.

انواع فسیل:

در برخی موارد بدن جانداران، پس از مرگ در محیطی دور از دسترس عوامل تجزیه کننده قرار می گیرند و به طور کامل به فسیل تبدیل می شوند.

محیط های غیردریایی برخی فسیل ها :

1. یخچال های طبیعی،
2. خاکستر های آتشفشانی
3. صمغ گیاهان
4. موادنفتی
5. دریاچه ها
6. مرداب ها
7. باتلاق ها
8. معادن نمک

مثال : فسیل حشره هایی که به طور کامل در داخل صمغ گیاهان حفظ شده اند و فسیل ماموت های داخل یخچال های طبیعی

• فسیل قالب :

اگر قسمت های سخت بدن جانداران در داخل رسوبات مدفون شوند، هنگام نفوذ آب های زیرزمینی به داخل این رسوبات، هم زمان با حل شدن بخش هایی از جسد جاندار در آب، مولکول هایی از مواد معدنی موجود در آب زیرزمینی، جایگزین آن می شود.

به این ترتیب پس از مدتی جسد جاندار کامل حل می شود و جای آن را موادمعدنی موجود در آب می گیرد.

یعنی بدون اینکه تغییری در شکل ظاهری قسمت های سخت جاندار داده شود، ترکیب شیمیایی مواد تشکیل دهندهٔ آن عوض می شود.

موادمعدنی جانشین شده معمولاً از ترکیبات سیلیسی و آهکی است

فسیل قالب خارجی :

اگر فقط آثار و شکل برجستگی ها و اجزای سطح خارجی صدف یا اسکلت جاندار در رسوبات برجای بماند و به فسیل تبدیل شود، قالب خارجی تشکیل می شود.

فسیل قالب داخلی:

در صورتی که مواد و رسوبات نرم به داخل صدف یا اسکلت جاندار نفوذ کند و آثار سطح داخلی بدن جاندار در رسوبات ثبت و سپس سخت شود، قالب داخلی به وجود می آید.

گاهی اوقات پس از مرگ موجود زنده، قسمت های نرم جسد توسط عوامل تجزیه کننده از بین می روند،

اما قسمت های سخت و مقاوم بدن، مانند فلس واستخوان و صدف در برابر عوامل فساد، مدت زمان بیشتری مقاومت می کنند و قبل از آنکه از بین بروند توسط رسوبات، پوشیده شده و به فسیل تبدیل می شوند.

• فسیل آثار  :

آثار جانداران مانند رد پا خزیدن و … گاهی آثار باقیمانده از فعالیت های زیستی جاندار مانند شواهدی از راه رفتن، خزیدن استراحت کردن و… به فسیل تبدیل می شود.

کاربرد فسیل ها :

برخی فسیل ها که فسیل راهنما نامیده می شوند در بررسی حوادث زمین شناسی، اطلاعاتی از گذشته در اختیارزمین شناسان قرار می دهند.

فسیل های راهنما دارای ویژگی های خاصی اند؛.

• .این فسیل ها در همه جا پیدا می شوند
• تشخیص آنها آسان است
• . نمونه های موجود آن فراوان است.

سوخت های فسیلی :

زمین شناسان برای شناسایی و اکتشاف ذخایر زغال سنگ، نفت و گاز از فسیل جانداران مختلف استفاده می کنند.

• استفاده از تصاویر ماهواره ای، عکس های هوایی و شواهد زمین شناسی در سطح زمین، و تعین محل های مستعد
• سپس با استفاده از امواج لرزه ای
• دیگر روش های دورسنجی،

در صورت تأیید اولیه،

• جهت اطمینان از کیفیت و کمیت ذخایر ، حفر چاه های اکتشافی
• نمونه برداری از لایه های سنگی اعماق زمین،
• مطالعهٔ فسیل های ذره بینی موجود درنمونه های برداشت شده
• نتیجه گیری در احتمال وجود ذخایر نفت و گاز را بررسی و مطالعه

 علوم نهم فصل 7 : کاربرد فسیل ها :

اثبات جابه جایی قاره ها

مثال : تشابه فسیل های موجود در سنگ های حاشیهٔ غربی آفریقا و حاشیهٔ شرقی آمریکای جنوبی به علت حرکت ورقه های سنگ کره، آن دو قاره از هم دور شده اند.

تعیین سن لایه های:

تعیین سن لایه های تشکیل دهندهٔ پوسته زمین استفاده می کنند.فسیل های راهنما دارای محدودهٔ سنی مشخصی هستند.

به عنوان مثال اگر فسیل دایناسوری مربوط به 120 میلیون سال قبل باشد،

سنگ های دربرگیرندهٔ آن نیز سنی در همین حدود دارند. بنابراین با استفاده از فسیل های راهنما می توان سن آنها را تخمین زد.

البته دانشمندان در تعیین سن لایه های سنگی به موارد زیر توجه دارند:

1) در توالی لایه های رسوبی، هر لایه از لایهٔ بالایی خود قدیمی تر و از لایهٔ پایینی خود جدید تر است

البته به شرط اینکه لایه های رسوبی وارونه نشده باشند.

2) لایه های رسوبی هنگام تشکیل به صورت تقریباً افقی ته نشین می شوند؛

بنابراین اگر از حالت افقی خارج شد ه باشند، بیانگر تغییرات در مراحل بعد از رسوب گذاری است.

فرایندهای طبیعی که امروزه موجب تغییراتی در سطح یا درون زمین می گردند،

در گذشته نیز به همین صورت عمل کرده اند؛ بنابراین با مطالعه و شناخت آنها در حال حاضر،

می توان این سازوکار و شرایط را حال کلیدی برای « به گذشته تعمیم داد و شرایط گذشتهٔ زمین را بازسازی و تفسیر کرد.

 تعیین نوع آب وهوای گذشتهٔ زمین

عمق حوضه های دریایی استفاده می شود.

به عنوان مثال وجود ذخایر زغا ل سنگ در یک منطقه، بیانگر وجود جنگل و آب وهوای گرم و مرطوب در گذشتهٔ آن منطقه است؛

بنابراین با استفاده از فسیل برخی جانداران می توان شرایط آب و هوایی گذشته را مورد مطالعه قرار داد.

یک پله بالاتر  برویم بیشتر بدانیم!

دورانهای زمین شناسی

زمان در زمین شناسی به چند دوران تقسیم بندی شده است می دانیم لایه های رسوبی بر روی هم انباشته شده اند و لایه های بالایی جدید و لایه های زیرین قدیمی هستند .

در اینجا نیز دوران ها را از جدید به قدیم مطابق لایه ها نوشته ایم و شامل:

4) —سنوزئیک یا عصر فراوانی پستانداران

3) مزوزوئیک یا عصر خزندگان

2) —پالئوزویک: عصر بی مهره ها

1) آرکئوزوزیک: —پرکامبرین

 

 

دوران اول  Paleozoic

نام این دوران از دو کلمه پالئو  به معنی قدیمی و زئو به معنی جانور گرفته شده است. جنس سنگ‌های این دوران بیشتر از نوع رسوبی بوده است  ولی سنگ‌های آذرین و دگرگونی نیز دیده می‌شود.

دوران اول خود نیز به شش دوره زیر تقسیم می‌شود و مطابق لایه های رسوبی ار بالا به پایین عبارتند از:

6) دوره پرمین( Permian) : از کلمه Permia که نام شاهنشانی منطقه ارال و ولگا در روسیه بوده ، است.

5) دوره کربونیفر( Carbonifer) : به معنی طبقات حاوی کربن است و از آنجا که اغلب زغال‌های سنگ دنیا در این دوره تشکیل شده ، این نام برای آن انتخاب شده  است.

4)دوره دونین( Devonian ): از کلمه Devon به معنی رسوبات دریایی اقتباس شده است.

3) دوره سیلورین (Silurian ): از قبیله‌ای به نام سیلور گرفته شده است.

2) وره اردویسین ( ordovisian ):  نام آن از قبیله اردوشیا که سابقا در ناحیه گال زندگانی داشته اند گرفته شده است.

1) دوره کامبرین( Cambrian ): از کلمه کامبریا ، نام لاتین یکی از شهرهای انگلستان است.

دوران دوم (Mesozoic)

نام این دوران از دو کلمه یونانی مزوس به معنی وسط وزئو به معنی جانور مشتق شده است. دوران دوم دارای سه دوره  از بالا به پایین به شرح زیر می‌باشد:

3)دوره کرتاسه Creataceous) : از کلمه Craie به معنی گل سفید گرفته شده است.

2)دوره ژوراسیک Jurossic) : از نام کوههای ژورا واقع در فرانسه گرفته شده است.

1)دوره تریاس Triassic) : از کلمه یونانی تریاس به معنی «سه‌تایی» گرفته شده است. زیرا رسوبات این دوره در آلمان از سه قسمت متمایز ، تشکیل شده است.

جانوران و گیاهان این دوران تکامل زیاد تری دارند و از انواع دوران اول عالی‌تر بوده‌اند.

در دوران مزوزوئیک نرم تنانی مانند آمونیت‌ها(Ammonite) ظهورکرده‌اند.

همچنین خزندگان  غول پیکر در این دوران زیاد و متنوع شدند به همین علت این دوران به نام خزندگان معروف شده است.

دوران سوم یا سنوزوئیک (Cenozoic)

نام این دوران از کلمه kainos به معنای جدید گرفته شده است.

در طول دوران سنوزوئیک ، جغرافیای گذشته ی زمین به حالت فعلی خود نزدیک می‌شود. دوران سنوزوئیک به دو دوره ترشیری (Tertiary) و کواترنری (Guaatenary ) تقسیم می‌شود.

هرکدام از این دوره‌ها خود به تقسیمات ریزتری به نام دور تقسیم شده‌اند.

از جمله مشخصات این دوره  کواترنری در ایران خشک شدن دریاچه‌های مرکزی و تشکیل نمک‌زارها و کویرهای ایران می‌باشد.

همچنین آخرین فعالیت‌های آتشفشان‌های سهند ، دماوند و سبلان نیز در این دوره بوقوع پیوسته است

نکات فصل ششم علوم نهم

خشکی پانگه آ در علوم نهم فصل 6

بر اساس مطالعات انجام شده، زمین شناسان معتقدند که حدود 200 میلیون سال پیش در سطح کره ی زمین یک خشکی واحد و بزرگی وجود داشته است که اطراف آن را یک اقیانوس بزرگ فراگرفته بوده است

این خشکی بزرگ به دو خشکی کوچک تر تقسیم شد .

چنانکه دریای مدیترانه ، سیاه  و دریاچه خزر در شمال کشورمان، باقیمانده ی دریای تتیس است.

جدایش پانگه آ

شکستگی و چند قطعه شدن پانگه آ در حدود 200 میلیون سال پیش شروع شد .

تعیین سن رادیومتری سنگها نشان می دهد شکافتن قاره پانگه آ حدود 156 تا 200 میلیون سال پیش شروع شده است.

این زمان را می توان تولد اقیانوس اطلس شمالی نامید

در این زمان این شکاف Y  شکل به وجود آمد و  سبب حرکت هندوستان به طرف شمال شد.

همزمان با آن آمریکای جنوبی ، آفریقا را از استرالیا و قطب جنوب جدا کرد

یکی از ادعاهای وگنر در مورد این که روزی قاره ها به هم متصل بوده اند شواهد فسیل شناسی است .

و این ادعا وجود یک راه خشکی بین قاره ها را تایید می کند .

در نظر بگیرید فاصله بین غرب آفریقا و شرق آمریکای جنوبی بسیار زیاد است و خزنده ای که شناگر نباشد نمی تواند از یک قاره به قاره دیگر برود .

با یافتن فسیل آن در یک محدوده زمانی در دو حاشیه مکمل نشان دهنده اتصال آن در گذشته بوده است.

پس قطعا این دو قاره در زمانی دور به یکدیگر متصل بوده اند.

تصویر فوق  نشان می دهد در حدود 200 میلیون سال  پیش جدایش قاره ها شروع شد و تا عصر حاضر ادامه داشته است.

قاره های امروزی حاصل جدایش در طول سالیان گذشته است.

از دلایل دیگر وگنر مبنی بر جدایش قاره ها مکمل بودن قطعات خشکی جدا شده بود.

به طوری که اگر این نقشه ها را کنار هم بچینیم هر یک مانند قطعات یک بشقاب چینی شکسته یا یک پازا کامل می شوند .

 

دانشمندان با استفاده از فناوری های نوین توانسته اند دقیقا مرز بین قاره ها و اقیانوس ها را تعیین کنند .

تصاویر فوق در این زمینه بسیار گویاست.

این تصویر نشان می دهند که خشکی ها در گذشته به هم متصل بوده و طی زمان از هم جدا شده اند.

نظریه زمین ساخت ورقه ای در علوم نهم فصل 6

طبق نظریه زمین ساخت ورقه ای ، سنگ کره سخت زمین تقریبا از 20 ورقه یا صفحه مستحکم  کوچک  و بزرگ ساخته شده است.

برخی  از ورقه ها اقیانوسی  و برخی قاره ای  و برخی شامل اقیانوسی و قاره ای هستند.

یکی از اصول این نظریه این است که هر ورقه نسبت به ورقه های دیگر به صورت یک واحد مستقل عمل می کند.

در تصویر زیر  محل ورقه های سنگ کره مشخص شده اند.

همان طور که در تصویر مشخص است

برخی ورقه ها فقط اقیانوسی هستند مثل ورقه نازکا و برخی نیز فقط  قاره ای اند مثل ورقه عربستان اما  اغلب آن ها اقیانوسی – قاره ای هستند .

در برخی نواحی کره ی زمین، ورقه های سنگ کره طی میلیون ها سال به سمت یکدیگر حرکت و در نهایت با هم برخورد کرده اند.

برخورد آنها سبب بروز پدیده هایی مانند رشته کوه ، چین خوردگی ، گسل و حوادثی مانند زمین لرزه و فوران آتشفشان می شود.

کمربند لرزه خیز اطراف اقیانوس آرام یکی از مهم ترین نواحی لرزه خیز جهان است

در این مکان در اثر این برخورد ، ورقه  اقیانوسی به زیر ورقه ی قاره ای فرو رانده می شود.

دراثر فرورانش، ورقه ها می شکنند و انرژی آزاد می شود، انرژی آزادشده به صورت امواج لرزه ای، باعث رخ دادن زمین لرزه های بزرگی می شود.

افزون بر آن براثر فرورانش ورقه ی فرورونده و اصطکاک ایجاد شده، دما افزایش یافته، سنگ ها ذوب می شوند و آتشفشان هایی را به وجود می آورند.

چگونگی حرکت ورقه ها – علوم نهم فصل 6

توزیع نابرابر حرارت در درون زمین سبب جریان های همرفتی  می شود .

حرکت نرم کره با جریان همرفتی خود  سبب می شود که سنگ کره را جابجا می کند.

مواد گرم و سبک در محل شکاف ها خارج می شوند و به طور جانبی پخش و سرد می شوند .

سپس مواد سنگین تر در جای دیگر به داخل نرم کره فرو    می روند  تا دو باره گرم شوند.

در تصویر زیر می توان چگونگی جریان همرفتی در یک سیال گرم را نشان داد.

اگر جریان همرفتی رو به بالا باشد ورقه های سنگ کره به صورت تدریجی از هم جدا می شوند.

بر اثر این جدایش، فشار طبقات فوقانی از روی طبقات زیرین برداشته می شود

و مواد مذاب از شکاف بین آن ها خارج می شود .

مواد مذاب خارج شده به صورت تدریجی گسترش می یابد و رشته کوه های میان اقیانوسی را ایجاد می کند.

در تصویر زیر چگونگی جدایش و ایجاد رشته کوه اقیانوسی تصویر سازی شده است.

طبق نظریه زمین ساخت ورقه ای:

هنگامی که ورقه ها با هم برخورد می کنند،در محل لبه گودال ها و یا  وقتی ار کنار هم می لغزند ،

در حاشیه محل لغزش و یا وقتی ورق ها از هم دور می شوند،در محل حاشیه جدایش دو ورقه ، انرژی آن ها به صورت زلزله آزاد می شود  .

در تصویر زیر محل زلزله های چندین سال اخیر مشاهده می شود .

اگر به تصویر خوب توجه کنیم مشاهده می کنیم اغلب زلزله ها در مکان های خاصی اتفاق افتاده اند.

این مکان ها همان حاشیه ورقه ها هستند که به آن ها کمربند زلزله هم می گویند.

انواع حرکت ورقه ها – علوم نهم فصل 6

مطابق نظریه  زمین ساخت ورقه ای سه نوع حرکت در ورقه ها مشاهده می شود .

 

بر اساس زمین ساخت ورقه ای اگر ورقه های سنگ کره با هم برخورد کنند با توجه به نوع ورقه ها پدیده های حاصل از آن ها متفاوت خواهد بود .

و سه حالت خواهد داشت:

• 1) برخورد دو ورقه اقیانوسی و قاره ای

• 2) برخورد دو ورقه قاره ای

• 3) برخورد دو ورقه اقیانوسی

برخور دو ورقه اقیانوسی و قاره ای :

با توجه به این که جنس مواد تشکیل دهنده ورقه های اقیانوسی و قاره ای متفاوت است ، پدیده های حاصل از برخورد آن ها متفاوت خواهد بود.

با برخورد این دو ورقه به دلیل این که چگالی ورقه اقیانوسی زیادتر از ورقه قاره ای است ورقه اقیانوسی به زیر ورقه قاره ای فرورانده می شود.

ورقه های اقیانوسی همراه با فرورانش ، رسوبات کف اقیانوس را با خود به اعماق می برند.

این رسوبات زود گداز هستند و نسبت به ورقه اقیانوسی در اعماق ذوب شده می شوند .

مواد مذاب خود را به سطح می رساند و در داخل خشکی آتشفشان ایجاد می شود .

به ان صورت رشته کوه آتشفشانی در خشکی به وجود می آید.

همچنین در محل خم شدن لبه وره ها ، گودال اقیانوسی به موازات قاره در اقیانوس ایجاد می شود .

انرژی حاصل از برخورد به صورت زلزله آشکار می گردد.

برخورد دو ورقه اقیانوسی :

با برخود دو ورقه اقیانوسی یکی به زیر دیگری کشیده می شود .بر اثر فرورانش در محل خم شدن ورقه ها ، گودال بسیار عمیق اقیانوسی در امتداد برخورد در اقیانوس به وجود می آید.

مواد و رسوبات فرورانده شده در اعماق زمین بر اثر گرما ذوب شده و خود را به سطح می رساند و آتشفشان در اقیانوس به وجود می آید.

مواد مذاب پس از سرد شدن تجمع یافته و نتیجه آن جزایری است که در اقیانوس ایجاد می شود .

این جزایر در امتداد برخورد ورقه ها ایجاد می شوند و به جزایر قوسی موسومند.

همچنین در حاشیه برخورد ورقه ها انرژی به صورت زلزله بروز می کند .

شدت زلزله مناسب با میزان انرژی آزاد شده از برخورد ورقه ها است.

برخورد دو ورقه قاره ای – علوم نهم فصل 6

اگر دو ورقه قارهای با هم برخورد کنند

به دلیل اینکه چگالی لایه خارجی پوسته زمین کم تر از لایه زیرین آن است، هیچگاه لایه خارجی به درون زمین فرو نمی رود

بلکه در محل برخورد چین خوردگی به وجود می آید  و رشته کوه ایجاد می شود.

رشته کوه زاکرس در ایران نتیجه برخورد ورقه ی ایران و عربستان است.

درمحل برخورد انرژی به صورت زلزله آزاد می شود.

لغزش ورقه ها از کنار هم – علوم نهم فصل 6

در برخی نواحی کره ی زمین، حرکت ورقه ها به گونه ای است که آنها نه از هم دور می شوند و نه به هم نزدیک ی شوند .

بلکه ورقه های سنگ کره در کنار هم می لغزند .

این نوع حرکت بیشتر در بستر اقیانوس ها رخ می دهد و باعث ایجاد زمین لرزه های زیادی می شود.

پیامدهای حرکت ورقه های سنگ کره – علوم نهم فصل 6

یکی از پیامدهای حرکت ورقه های سنگ کره، ایجاد چین خوردگی و تشکیل رشته کوه است.

لایه های رسوبی در دریاها به صورت افقی ته نشین می شوند.

پس از اینکه ضخامت رسوبات زیاد شد، در اثر حرکت و برخورد ورقه های سنگ کره، رسوبات از حالت افقی خارج می شوند

و به حالت چین خورده در می آیند و رشته کوه ها را به وجود می آورند.

برخی مواقع، حرکت ورقه های سنگ کره باعث شکستن سنگ های پوسته ی زمین می شود .

شکستگی های زمین به دو دسته ی دَرزِه و گسل، تقسیم بندی می شوند .

اگر سنگ های دو طرف شکستگی، نسبت به هم جابه جا شده باشند، گسل را به وجود می آورند .

اگر سنگ های دو طرف شکستگی، جابه جا نشده باشند، درزه به وجود می آید.

نکات علوم نهم فصل پنجم

در فصل قبل با مفاهیم حرکت آشنا شدیم. در این فصل به آموزش مباحث نیرو علوم نهم فصل 5 می پردازیم.

علوم نهم فصل 5 : نیرو در بحث فیزیک اهمیت زیادی دارد زیرا  هر کاری که روزانه انجام می دهیم، با نیرو سروکار داریم.

باز و بسته کردن در و پنجره، راه رفتن، بازی کردن، رانندگی کردن، شنا کردن، حمل کردن اجسام، حرکت وسایل نقلیه، پرواز هواپیما

وقتی جسمی را می کشیم یا آن را هلُ می دهیم؛ به آن نیرو وارد می کنیم.

اثر نیرو بریک جسم، خود را به شکل های مختلف مانند:

شروع به حرکت کردن، توقف،کم یا زیادشدن سرعت، تغییر جهت سرعت و تغییر شکل آن جسم نشان می دهد.

انواع نیرو در علوم نهم فصل 5 : 

نیرو اثر متقابل بین دو جسم است.

به عبارت دیگر :

در به وجود آمدن نیرو، همواره دو جسم مشارکت دارند و البته این اجسام لزوماً در تماس با یکدیگر نیستند.

اگر بر جسمی چند نیرو به طور هم زمان اثر کند و این نیروها اثر یکدیگر را خنثی کنند، می گوییم نیروهای وارد بر جسم متوازن اند.

به عبارت دیگر اگر برآیند نیروهای وارد برجسم صفر باشد، نیروهای وارد بر جسم متوازن اند.

آزمایش نشان می دهد،

تا زمانی که نیروهای وارد بر جسم متوازن باشند جسمِ ساکن، همچنان ساکن باقی می ماند .

اگر  جسم در حال حرکت باشد همچنان به حرکت خود ادامه خواهد داد و تغییری در نحوه ی حرکت آن ایجاد نخواهد شد؛ یعنی سرعت آن تغییر نخواهد کرد

اگر در جسمی توازن نیروها به هم بخورد، یعنی نیروهایی که بر آن تأثیر می گذارند، همدیگر را خنثی نکنند،آنگاه نیروی خالصی بر جسم اثر خواهد کرد و جسمِ ساکن شروع به حرکت می کند.

اگر در جسمی توازن نیروها به هم بخورد، یعنی نیروهایی که بر آن تأثیر می گذارند

اگر جسم در حال حرکت باشد، تغییری در حرکت آن به وجود خواهد آمد.

 نیروهای متوازن در علوم نهم فصل 5 :

اگر نیروهای وارد بر جسم در توازن باشند؛ یعنی نیروی خالص صفر باشد، سرعت جسم تغییر نمی کند؛

وقتی که نیروهای وارد برجسم در توازن نباشند. به عبارت دیگر نیروی خالصی بر جسم وارد شود سبب تغییر سرعت آن می شود؛ یعنی نیرو سبب ایجاد شتاب می شود.

مثلاً وقتی شما به تنهایی یک جسم را هل می دهید،

جسم شروع به حرکت می کند و سرعت آن افزایش

می یابد؛ یعنی نیرو سبب تغییر سرعت یا به عبارت

دیگر سبب ایجاد شتاب در جسم می شود.

هرگاه بر جسم نیروی خالصی وارد شود، جسم تحت تأثیر آن نیرو شتاب می گیرد.

این شتاب نسبت مستقیم با نیروی وارد بر جسم دارد و در همان جهت نیرو است و با جرم جسم نسبت وارون دارد.

وزن جسم برابر با نیروی گرانشی (جاذبه ای) است که از طرف زمین بر جسم وارد می شود.

وزن جسم را با نیروسنج اندازه می گیرند و یکای آن نیوتون است.

بنابراین براساس قانون دوم نیوتون و با صرف نظرکردن ازمقاومت هوا می توانیم بنویسیم:

جرم جسم = وزن جسم × شتاب جاذبه

اگر جرم جسم را با mوشتاب جاذبه را با g نشان دهیم، رابطهٔ بالا به شکل زیر در می آید:

W= mg

نیروی کنش و واکنش در علوم نهم فصل 5 : 

وقتی با دست خودرویی را هل می دهیم، حس می کنیم خودرو نیز ما را هل می دهد.

یعنی در برهم کنش بین دست و خودرو دو نیرو وجود دارد.

نیرویی که ما به خودرو وارد می کنیم و نیرویی که خودرو به دست ما وارد می کند.

اگر نیروی دست که خودرو را هل می دهد، کُنش بنامیم، نیرویی که خودرو به دست ما وارد می کند، واکنش نامیده می شود

اگر قطب های همنام دو آهنربا را به هم نزدیک کنیم، آهنربای اوّلی آهنربای دومی را دفع می کند (کنش) و آهنربای دومی نیزآهنربای اوّلی را دفع می کند(واکنش).

همچنین وقتی دو جسم باردار الکتریکی مثبت و منفی را به هم نزدیک می کنیم بار مثبت، بار منفی را جذب می کند (کنش) وبار منفی نیز بارمثبت را جذبمی کند (واکنش).

نیروهای وارد بر جسم ساکن،متوازن اند.

بنابراین باید به جز وزن جسم که آن را به طرف پایین می کشد، نیروی دیگری ازطرف سطح بر جسم رو به بالا وارد شده باشد تا اثر وزن را خنثی کند.

به این نیرو، نیروی عمودی سطح یا تکیه گاه گویند و آن را با N نشان می دهند

هرچه جسم سنگین تر باشد،نیروی عمودی تکیه گاه نیزبیشتر خواهد بود.

فرد به کمک طناب شروع به کشیدن جعبه می‌کند اما نیروی وارده کم بوده و در نتیجه جعبه حرکتی نمی کند.

اگر باز قانون اوّل نیوتن را برای جعبه پیاده کنیم کماکان دو نیروی وزن و نیروی عمودی تکیه گاه همدیگر را خنثی می کند                               

در این حالت حتماً بایستی نیرویی به موازات سطح ولی در خلاف جهت وجود داشته باشد که نیروی جلو برنده فرد را خنثی کند، این نیرو همان نیروی اصطکاک ایستایی است.

در اثر هل دادن یا کشیدن جسم روی سطح افقی ، شروع به حرکت کند.

اگر از هل دادن یا کشیدن دست برداریم، سرعت جسم کاهش می یابد و پس از مدتی می ایستد.

اصطکاک جنبشی در علوم نهم فصل 5 : 

نیرو سبب تغییر سرعت جسم می شود،

نیرویی در خلاف جهت حرکت بر جسم وارد شده باشد و سبب ایستادن جسم شود.

این نیرو را نیروی اصطکاک جنبشی می نامیم

اصطکاک به عواملی چون:

نیروی عمودی،

شرایط سطح های تماس از نظر زبری

و جنس سطح های تماس بستگی دارد.

درسطح هموار ، حرکت دادن اجسام آسان تر است. چون اصطکاک کمتری بین جسم و سطح  به وجود می آید و برعکس،

در صورتی که سطح هموار نباشد حرکت دادن جسم دشوارتر بوده و اصطکاک بیشتری بین این دو سطح به وجود می آید                                              

فصل 4 علوم نهم

در فصل 4 علوم نهم با مفهوم حرکت آشنا می شویم:

فیلم آموزشی این فصل به همراه حل تمرین مربوطه را می توانید از اینجا ببینید.

ما در کتاب علوم پنجم با حرکت و اصول اولیه آن آشنا شدیم در فصل 4 علوم نهم می خواهیم مفاهیم دقیق تری از حرکت را آمورش ببینیم. در دنیایی که در آن زندگی می کنیم همه چیز دز حال حرکت است.

1. حرکت زمین به دور خود و به دور خورشید
2. حرکت خورشید به دور کهکشان
3. حرکت کهکشان ها
4. جنبش ذرات جامد و لغزش ذرات مایع و چرخش ذرات گاز ها
5. حرکت بسیار سریع الکترون ها به دور هسته
6. ……

• 

در فصل 4 علوم نهم با مفاهیم زیر آشنا می شویم:

1. مسافت
2. بردار جابجایی
3. واحد اندازه گیری طول
4. تندی متوسط
5. روش تبدیل واحد های تندی متوسط
6. تندی لحظه ای
7. حرکت یکنواخت بر روی خط راست
8. تفاوت سرعت و تندی
9. شتاب متوسط
10. تست های چهار گزینه ای فصل چهارم حرکت

• مسافت: مجموعه طول های پیموده شده از مبدا تا مقصد را مسافت گویند. مثال :برای رفتن از یک محل به محل دیگر، معمولاً از کوچه هاو خیابان های زیادی عبورمی کنیم. به مجموع طول های پیموده شده در علوم مسافت می گوییم.

• 

  چگونگی محاسبه ی مسافت در حرکت پیموده شده

بردار جابجایی: برای این که با بردار جابجایی آشنا شویم ، لازم است ابتدا با کلکه ی بردار آشنا باشیم .

• پاره خطی که دارای جهت باشد، بردار نام داردبردار دارای دو مشخصه است 1) جهت 2) اندازه یا مقدار
• برداری که نقطه شروع حرکت را به نقطه پایان حرکت وصل می کند بردار جابجایی می گویند.
  

  نمایش بردار جابجایی درحرکت

  اندازه بردار جابجایی را به اختصار جابجایی می گویند.

• در سیستم استاندارد جهانی (SI ) برای اندازه گیری طول اجسام اندازه مشخصی بر روی میله های خاصی معین کرده اند و از آن به عنوان مقیاس اندازه گیری طول استفاده می کنند . این مقیاس ” یک متر ” نامیده می شود.
• واحد اصلی اندازه گیری طول متر(m) است.
• در محاسبات و فرمول ها از واحد اصلی متر(m) استفاده می شود
• واحد های فرعی آن عبارتند از
• میلی متر/سانتی متر/دسی متر / کیلو متر

تندی متوسط در فصل 4 علوم نهم :

تندی متوسط یک متحرک را از مسافت پیموده شده آن متحرک بر زمان مصرف شده بدست می آورند

تندی متوسط در حرکت اجسام

واحد یا یکای اندازه گیری تندی متوسط:

• واحد اصلی تندی متوسط متر بر ثانیهm/s است
• برای وسایل نقلیه موتوری از واحد کیلو متر بر ساعتkm/h استفاده می شود.
• روش تبدیل واحد های تندی متوسط

• 

  روش تبدیل واحد ها در تندی متوسط حرکت

تندی لحظه ای  فصل 4 علوم نهم :

گاهی حرکت متحرک کند یا تند است و در زمان توقف صفر است .

به تندی متحرک در هر لحظه تندی لحظه ای می گویند.برای سادگی کار به تندی لحظه ای ، تندی می گویند

حرکت یکنواخت بر روی خط راست:

• اگر تندی متحرکی در امتداد مسیر مستقیم مثلا از A تا B تغییر نکرده و ثابت باشد نوع حرکت آن حرکت یکنواخت بر روی خط راست است.

• 

  حرکت یکنواخت بر روی خط راست

تفاوت سرعت و تندی:

• تندی یک کمیت نرده ی یا اسکالر و سرعت ، کمیت برداری است .
• وقتی از سرعت متحرک صحبت می کنیم جهت حرکت آن را نیز مشخص می کنیم.
• مثلا سرعت اتومبیلی 20 متر بر ثانیه از نقطه الف به طرف جنوب است ولی در برای محاسبه تندی از مجموعه مسافت ها نسبت به زمان استفاده می کنیم و جهت مطرح نیست.

شتاب متوسط:

وقتی پیاده یا با دوچرخه و یا هر وسیله ی نقلیه ی دیگر، از خانه به مدرسه می رویم، در طول مسیر بارها و بارها  سرعت خود را تغییر می دهیم. گاهی تند، گاهی کند و گاهی آرام حرکت  می کنیم. در برخی مواقع نیز ممکن است برای چند لحظه بدون هیچ  حرکتی بایستیم.

هنگامی که سرعت یک متحرک در حال تغییر  باشد، می گوییم حرکتش دارای شتاب است.

شتاب نیز مانند تندی و سرعت، یکی دیگر از ویژگی های حرکت است.شتاب متوسط متحرک به صورت زیر تعریف می شود.

شتاب متوسط در حرکت

چکونگی تبدیل  و واحد ها در شتاب متوسط:

یکای شتاب از تقسیم یکای سرعت (متر بر ثانیه) بر یکای زمان (ثانیه) به دست می آید که متر بر مربع ثانیه(مجذورثانیه) است.

تست های چهار گزینه ای فصل چهارم حرکت:

1) متحرکی مسیری به طول 48 متر را با تندی متوسط 6 متر بر ثانیه طی می کند . سپس به مدت 12 ثانیه با تندی متوسط 8 متر بر ثانیه به حرکت خود ادامه میدهد . تندی متوسط در کل مسیر چند متر بر ثانیه است؟

1)8

2)7.2

3)18

4)4.8

2)خودرویی با سرعت 20 متر بر ثانیه در حرکت است این خودرو مسیر مستقیم 216 کیلومتری را در چند ساعت طی می کند؟

1)1

2)2

3)3

4)4

3) اتومبیلی با سرعت 72 کیلومتر بر ثانیه ترمز       می کند و پس از 10 ثانیه می ایستد . شتاب ترمز این خودرو چند متر بر مجذور ثانیه بوده است؟

1)2

2)2-

3)2.7-

4)4-

4)متحرکی 10 ثانیه با سرعت 20 متر بر ثانیه و 20 ثانیه با سرعت ثابت 17 متر بر ثانیه حرکت می کند سرعت متوسط این متحرک در این مدت چند متر برثانیه است؟

1)18

2)16

3)16.5

4)19.5

نکات فصل سوم علوم نهم

هیدروکربن: 

عنصر هیدروژن

عنصر کربن

 

- در هر مولکول هیدروکربن، اتم های هیدروژن با اتم کربن پیوند کووالانسی برقرار کرده اند.

مثال: 

در گاز متان هر اتم کربن با چهار اتم هیدروژن پیوند کووالانسی برقرار کرده اند.                                                                                                                                           

نکته: در هیدروکربن ها هرچه قدر تعداد کربن بیشتر باشد، نقطه ی جوش بیشتر خواهد بود و هرچه نقطه جوش بالاتر باشد، ربایش بین ذره های آن بیشتر می شود.

- اگر ربایش ذرات هیدروکربن کمتر باشد، آن هیدروکربن آسان تر جاری می شود.

- اگر دو هیدروکربن که نقطه ی جوش مختلفی دارند با هم مخلوط شوند، با روش تقطیر می توان آن ها را از هم جدا کرد چرا که با حرارت دادن به مخلوط، مایعی که نقطه جوش پایین تری دارد، زودتر بخارشده و از مخلوط جدا می شود سپس توسط یک لوله ی سرد به مایع تبدیل می شود.

 

برج تقطیر و برش نفتی:

در برج تقطیر نفت خام را حرارت می دهند، هیدروکربن ها بخار می شوند، بالا می روند و در قسمت های مختلف برج از هم جدا می شوند البته چون نقطه ی جوش برخی اجزای نفت خام به هم نزدیک است، به طور کامل از هم جدا نمی شوند بلکه آنها را به صورت چند هیدروکربن  که نقطه ی جوش نزدیک به هم دارند از هم جدا می کنند که به آن برش نفتی می گویند.

 

اتن(اتیلن-آلکن):

گازی بی رنگ و بدون بو است که به طور طبیعی برخی از میوه های رسیده مانند گوجه فرنگی و موز آزاد می شود.

- در صنعت گاز اتن(C2H4

) 

برای تبدیل میوه های نارس به رسیده استفاده می شود.                                                             

- اگر اتن را در ظرف در بسته قرار دهیم، یک تغییر شیمیایی رخ می دهد و ماده مصنوعی به نام پلاستیک حاصل می شود.

- ماده اصلی همه پلاستیک ها(الیاف مصنوعی)، از نفت جداسازی می شود.

نکته: پلی تن(پلی اتیلن)، یک فرآورده ی شیمیایی می باشد که طی یک تغییر شیمیایی از اتن به دست می آید. در این تغییر مولکول های کوچک به مولکول های بزرگ تبدیل می شوند.

- پلی اتیلن، از منار هم قرار گرفتن مولکول های زیادی از اتن تشکیل می شود. یعنی پیوند دوگانه اتم های کربن در اتن شکسته می شوند و مولکول های گوچک با پیوند کووالانسی جدید به هم متصل می شوند.(واکنش پلیمری شدن).

روزانه مقدار زیادی از نفت خام و فرآورده های آن را می سوزانند تا گرما و انرژی تولید کنند که این عمل باعث تولید مقدار قابل توجهی گاز کربنیک می شود.

CH4+O2=CO2+H2O

 

مشکلات گاز کربنیک در هوا:

1- گرم شدن زمین

2- آلودگی هوا

3- ذوب شدن یخ ها

4- ایجاد جابجایی در فصول

 

نکته: پلاستیک هایی که از نفت خام نهیه می شوند، ارزان قیمت اند، عمرطولانی دارند و همچنین از استحکام بالایی برخوردارند. به همین دلایل استفاده از آن ها افزایش یافته است.

- انباشته شدن زباله های پلاستیکی در طبیعت، یکی از مشکلات استفاده از آنهاست که البته با فعالیت هایی مانند بازیافت و استفاده مجدد از آن ها، می توان تا حدودی این مشکل را برطرف کرد.

 

 

 

پایان فصل سوم

نکات فصل دوم علوم نهم

اگر اتم ها در شرایط مناسب در کنار هم گیرند، یک واکنش شیمیایی بین آنها رخ می دهد و مواد جدیدی تولید می شود. به طوری که خواص فرآورده ها و واکنش دهنده ها تفاوت دارد.

- فلز براق سدیم با مولکول های گاز واکنش داده و نمک سدیم کلرید تولید می شود. دراین نمک، یون های مثبت و منفی کنار هم قرار گرفته اند.

Na+Cl=NaCl

Na= سدیم

Cl= کلر

NaCl= سدیم کلرید(نمک طعام)                                                                                                                        

- برخی اتم ها با از دست دادن الکترون به یون مثبت(کاتیون) و برخی دیگر با گرفتن به یون منفی(آنیون) تبدیل می شوند.

کدام الکترون از دست می دهد: فلز

کدام الکترون می گیرد: نافلز 

- وقتی اتم های فلز کنار اتم های نافلز قرار می گیرند، اتم های فلز با از دست دادن الکترون به کاتیون تبدیل می شوند و اتم های نافلز با گرفتن الکترون به آنیون تبدیل می شوند. همچنین در مدار آخر یون های سدیم و کلر 8 الکترون وجود دارد؛ بنابراین میتوان نتیجه گرفت که اتم ها میل دارند با انجام واکنش شیمیایی به ذره هایی تبدیل شوند که در مدار آخر 8 الکترون دارند.

 

 وظیفه اصلی یون سدیم

یون سدیم در حالت محلول رسانای جریان الکتریکی است. یکی از وظایف اصلی این یون ایجاد جریان الکتریکی در مغز و اعصاب و ماهیچه های بدن به ویژه قلب است.

نکته: اگر مقدار نمک موجود در رژیم غذایی ما به مقدار زیادی کاهش یا افزایش یابد، فعالیت سلول های بدن مختل می شود. به همین دلیل باید مقدار نمک خوراکی موجود در مواد رژیم غذایی را کنترل کرد.                                                                               

نقش آهن در هموگلوبین خون:

گلبول های قرمز خون به دلیل داشتن اتم های آهن می توانند گاز اکسیژن را از شش ها بگیرند و به همه سلول های بدن برسانند و گاز کربنیک تولید شده در سلول های بدن را به شش ها برگردانند                                                                                         

سوال: بدن آهن مورد نیازش را چگونه تامین می کند؟

 بدن ما برای ساختن هموگلوبین، به یون آهن(+Fe2) نیاز دارد. آهن مورد نیاز بدنمان را می توانیم با مصرف مواد پروتئینی مانند گوشت، جگر و سویا و... تامین کنیم.

 

ترکیب یونی

یک ترکیب یونی از کنار هم قرار گرفتن یون های مثبت و منفی پدید می آید. مثال: در نمک طعام، یون های سدیم و کلرید بر یکدیگر جاذبه وارد می کنند و همدیگر را می ربایند. ترکیبات یونی در مجموع از نظر بار الکتریکی خنثی هستند.

- ویژگی های ترکیبات یونی:

برخی ترکیبات یونی درآب حل می شوند. سدیم کلرید نیز درآب حل می شود. حل شدن نمک ها درآب رسانایی الکتریکی آب را افزایش می دهد و برخی خواص فیزیکی مانند نقطه جوش، نقطه انجماد و چگالی را تغییر می دهد.

 

پیوند یونی

به جاذبه بین یون های کاتیون آنیون، پیوند یونی می گویند.                                                                                       

- آب برخی دریاچه ها مانند دریاچه ارومیه بسیار شور است. به طوری که در این دریاچه ها به راحتی می توان شناور ماند. چرا؟

زیرا دراین دریاچه ها به مقدار زیاد نمک حل شده است و چگالی آب آن ها بیشتر از چگالی بدن انسان شده است.

 

پیوند کووالانسی

وقتی که اتم های دو نافلز کنار یکدیگر قرارمی گیرند، یک اشتراک الکترونی بین آنها رخ می دهد. در این حالت اتم ها با هم ترکیب می شوند و پیوند کووالانسی تشکیل می دهند. برای مثال، در مولکول آب دو پیوند کووالانسی وجود دارد. هر پیوند کووالانسی شامل دو الکترون است که هر یک از اتم های هیدروژن و اکسیژن، یک الکترون به اشتراک گذاشته اند.

 درهنگام تشکیل و مولکول ها چه واکنشی بین اتم ها رخ می دهد؟

هنگام تشکیل مولکول ها، اتم ها به جای داد و ستد الکترون، با یکدیگر الکترون به اشتراک میگذارند؛ به طوری که در اثر این اشتراک هیچ یک از اتم ها الکترونی از دست نمی دهند یا به دست نمی آورند. بلکه، تعدادی از الکترون های خود را با یکدیگر به اشتراک می گذارند.

- اتم هایی را نام ببرید که یک پیوند کووالانسی و اتم هایی را نام ببرید که چند پیوند کووالانسی ایجاد می کنند.

در مولکول اکسیژن، اتم های اکسیژن با دو پیوند به هم متصل شده اند. همچنین وقتی اتم ها با هم ترکیب می شوند، برخی مانند اتم هیدروژن فقط یک پیوند می دهند؛ در حالی که برخی دیگر مانند کربن، نیتروژن و اکسیژن می توانند بیش از یک پیوند تشکیل دهند.

 گاهی مواقع بین اتم ها تعداد پیوند کووالانسی بیشتری ایجاد می شود. مثلا: 

در مولکول اکسیژن: 2 پیوند

در مولکول متان: 4 پیوند

 در مولکول گاز کربنیک: 4 پیوند

 

 

 

پایان فصل دوم

نکات فصل یک علوم تجربی نهم

فلز مس: 

مس از طریق ذوب سنگ معدن آن در دمای بالا به دست می آید و نقش مهمی در صنعت کشور دارد.

- معادن مس ایران عبارتند از: مس سرچشمه کرمان، مس سونگون تبریز، مس قلعه زری بیرجند، مس میدوک شهر بابک کرمان

 

سوال: چرا مس کاربرد زیادی در زندگی امروزه دارد؟ 

فلز مس به علت رسانایی الکتریکی زیاد، مقاومت در برابر خوردگی و قابلیت مفتول شدن، کاربرد گسترده ای در زندگی امروز دارد.

 

کاربرد مس:

استفاده از ظروف مسی برای پختن غذا و سیم های مسی در سیم کشی ساختمان، نمونه هایی از کاربردهای این فلز می باشند.              

واکنش پذیری غیر یکسان فلزها

مس اکسید = گاز اکسیژن + فلز مس

 

مقایسه واکنش پذیری آهن، مس، منیزیم و طلا

آهن با اکسیژن به کندی واکنش می دهد و به اکسید آهن تبدیل می شود. فلز مس نیز با اکسیژن به کندی ترکیب می شود و به مس اکسید تبدیل می شود. در حالی که اگر یک تکه نوار منیزیم را روی شعله چراغ بگیرید، به سرعت می سوزد و نور خیره کننده ای تولید می کند؛ اما طلا بر خلاف این سه فلز، اصلا با اکسیژن ترکیب نمی شود.

مقایسه سرعت واکنش پذیری چهار فلز بالا(سرعت بیشتر به ترتیب از بالا به پائین)

Mg: منیزیم

Fe: آهن

Cu: مس

Au: طلا

        

سوال: در شرایط یکسان ظروف مسی زودتر زنگ می زند یا ظروف آهنی؟چرا؟

ظروف آهنی- زیرا واکنش پذیری سریع تر و بیشتر دارند.

 

هوا

مهم ترین اجزای تشکیل دهنده هوای سالم: 

نیتروژن: 78%

اکسیژن: 21%

آرگون: 0.9%

گاز کربنیک(کربن دی اکسید) و بخارآب: 0.1%

 

- اکسیژن : اکسیژن یکی از گازهای تشکیل دهنده هوا است که به صورت مولکول دو اتمی وجود دارد. شکل دیگری از این عنصر، گاز اوزون است که از مولکول های سه اتمی (O3) تشکیل شده است.

- اوزون: این گاز در لایه های بالایی هوای اطراف زمین و همچنین در هوای آلوده یافت می شود. گاز اوزون از رسیدن پرتوهای خطرناک و پرانرژی فرابنفش به زمین جلوگیری می کند و به صورت یک لایه محافظ عمل می کند.

 

سولفوریک اسید

یکی از ترکیب ها، سولفوریک اسید با فرمول H2SO4 است که کاربرد های گوناگونی دارد.

- کاربردهای سولفوریک اسید: تهیه کود شیمیایی، تهیه رنگ، تولید پلاستیک، خودروسازی، تولید شوینده، چرم سازی.

H: هیدروژن 

S: گوگرد: گوگرد جامدی زرد رنگ است و در دهانه آتشفشان های خاموش یا نیمه فعال یافت می شود.

O: اکسیژن

    -عنصر مهم دیگردرهوا نیتروژن است که به صورت گاز با مولکوا های دواتمی(N2) یافت می شود                                                                                                                                    

- این چرخه نشان می دهد که نیتروژن دائما بین هوا وزمین و موجودات زنده درحال چرخیدن است و به مواد گوناگون تبدیل می شود ولی مقدار آن ثابت است.

 

گاز آمونیاک = گاز هیدروژن+گاز نیتروژن

 

کاربرهای گاز آمونیاک:

کود های شیمیایی 

تولید مواد منفجره

 

کاربردهای گاز نیتروژن:

یخ سازی 

تولید مواد منفجره 

کود شیمیایی در کشاورزی

 

سوال: فلوئور و کلر چه ویژگی هایی دارند؟

فلوئور(F) یکی از موادی است که به خمیردندان می افزایند تا از پوسیدگی دندان ها جلوگیری شود. اتم این عنصر در مدار آخر خود 7 الکترون دارد. اتم عنصر کلر(Cl) نیز از نظر تعداد الکترون مدارآخر مشابه فلوئور است.

 

طبقه بندی عنصرها:

طبقه بندی عناصر، مطالعه آن ها را آسان تر می سازد زیرا عنصرهایی که در یک طبقه قرار می گیرند، خواص مشابهی دارند. یکی از ویژگی هایی که میتوان بر اساس آن عنصرها را طبقه بندی کرد، تعداد الکترون های موجود در مدار آخر اتم آنهاست. در این طبقه بندی معمولا عنصرهایی که تعداد الکترون مدار آخر اتم آنها برابر است، دز یک ستون قرار می گیرند.

نکته: سدیم، فلزی جامد است که با آب و اکسیژن به شدت واکنش می دهد و ازاین رو بسیار واکنش پذیر است.

نقش های آهن، سدیم، پتاسیم، ید و کلسیم در بدن:

عنصرها در فعالیت های بدن نیز نقش مهمی دارند؛ آهن در ساختار هموگلوبین خون، سدیم و پتاسیم در فعالیت های قلب، یُِد در تنظیم فعالیت های بدن و کلسیم در رشد استخوان ها موُثرند.

 

پلیمر

سلولز از تعداد زیادی اتم های C،HوO تشکیل شده است. مولکول های سلولز درشت اند. مولکول چربی و مولکول هموگلوبین نیز درشت اند. چنین موادی را 

درشت مولکول 

می نامند. دسته ای از درشت مولکول ها، 

پلیمر 

نام دارد. هر پلیمر از زنجیرهای بلندی تشکیل شده است که از اتصال تعداد زیادی مولکول کوچک به یکدیگر به دست می آید.                                                  - پلیمرها ممکن است طبیعی یا مصنوعی باشند. سلولز، نشاسته، گوشت، پشم، ابریشم و پنبه، نمونه هایی از پلیمرهای طبیعی اند. این پلیمرها از گیاهان یا جانوران به دست می آیند.                                            پلاستیک نمونه ای از پلیمرهای مصنوعی است که در ساخت قطعات خودرو، مصالح پلیمرهای ساختمانی، مواد بسته بندی، بطری و وسایل شخصی، به کار می رود. پلاستیک ها در محیط زیست به راحتی تجزیه نمی شوند و برای مدت های طولانی در طبیعت باقی می مانند. سوزاندن آنها نیز بخارات سمی وارد هوا می کند. به همین دلیل آنها را بازگردانی می کنند.

      پایان فصل اول